Diş fırçaları; diş eti hastalığı, diş çürümesi ve bunların sonucunda oluşacak ağız kokusuna neden olan bakterilere karşı ilk savunma yöntemidir.

 Diş fırçalamanın, diş plağını çıkarmak ve diş çürüklerini ve diş eti iltihabını önlemek için en kolay ve en uygun maliyetli yöntem olduğu bildirilmektedir(1-3). Zimmermann ve ark(.4) tarafından yapılan yeni bir meta analiz, düşük diş fırçalama sıklığının periodontitis riskini arttırdığını bildirmiştir. Diş fırçalama sıklığının diyabet (5), kardiyovasküler hastalık(6,7), kemik yoğunluğu(8), metabolik sendrom (9) ve romatoid artrit(10)ile ilişkili olduğu bildirilmektedir. Diş fırçalamanın etkisinin bulguları bildirildiğinden, diş fırçalamanın sistemik sağlığı etkilediği sürekli olarak tartışılmaktadır. Diş fırçalamak temel ağız bakımı davranışıdır. Yanlış fırçalama tekniği, yanlış diş fırçası veya yanlış diş macunu seçimi nedeniyle bakteri  plağı önlenmesi sağlanamayabilir. Bireyler diş fırçalama yöntemleri  konusunda eğitilseler de, bakteri plağının önlenmesine olumlu bir etkisi olması beklenmemektedir(11).

Hekiminizin tavsiye ettiği fırça sertliği , hijyenik ve tutması kolay bir sap, uygun bir fırçalama yöntemi ile ağzınızdaki daha küçük alanlarda gezinmek için en iyisidir. Size uygun bir diş fırçası dişlerinizin çevresinde biriken yiyecek artıklarını ve artıkların üzerine biriken bakterileri etkili bir şekilde giderir.

Plakanın tüm diş yüzeylerinden düzenli olarak çıkarılması önemlidir ve manuel diş fırçası evde bakım plakasının çıkarılması için temel cihazdır (16). Diş fırçası bileşenlerinden en geniş şekilde incelenen, diş fırçasının plak çıkarma etkinliğine katkıda bulunan kıl tasarımıdır (17).

Günde iki ya da üç kez dişlerinizi fırçalamayı standart hale getirirseniz, dişlerinizi ve diş etlerinizi korumak için önemli bir yol alıyorsunuz demektir. Öğün aralarında yenilen şekerli bir atıştırmalıktan sonra diş fırçalamak, diş çürümelerini önleme konusunda ekstra bir adımdır.

Günde iki veya daha fazla kez fırçalama ortalama üç dakika manuel diş fırçalama hala bir olarak  standart kabul edilir. 

Diş fırçaları market standlarında yada eczanelerde satılan ürünlerdir ve  satın alındıklarında ambalajları üzerinde kullanımları veya yenilenmeleri için özel bir talimat verilmez. Diş fırçası ambalajlarında bazen üreticinin diş fırçasının iki-üç ay sonra atılması gerektiği yönergesi bulunur. Fakat bunun nedenleri hakkında bilgi verilmez. Bu makalemizde diş fırçalarının kullanım süreleri hakkında yapılan çeşitli araştırmaların  sonuçlarını da bulabilirsiniz.

Öncelikle diş fırçası kullanımı için diş hekiminizin önerisi çok önemlidir. Bu öneriler hangi diş fırçası ile hangi yöntemle diş fırçalaması gerektiği şeklinde olduğu gibi diş fırçasının temizliği, korunması ve değiştirme zamanı ile ilgili önerilerde olabilir. 

Kullanım süresine  göre yıpranan diş fırçasının göre  kılları düşmeye , eğilip bükülmeye, sertliğini kaybetmeye ve işlevsiz bir hale gelmeye başlar. 

Diş fırçasının ne zaman değiştirilmesi gerektiğini gösteren çok fazla veri yoktur. Diş fırçalarının yaygın kullanımına rağmen, yayınlanmış az sayıda çalışma diş fırçalarının ne sıklıkta yenilenmesi gerektiğini araştırmıştır (20,21).

Yapılan araştırmalar, diş fırçasının değiştirme  zamanları hakkında ortalama 2, 5 ila 6 aylık periyotlarla (12, 13, 14) geniş bir aralık sunmuşlardır.

Bir çalışma, kılları bozulmuş bir diş fırçasının yeni bir diş fırçasından ciddi şekilde daha az etkili olabileceğini göstermektedir(20).

Aksine bir başka  çalışma da ise kılları çok bozulmuş fırça kullanan bireyler ile kılları az bozulmuş fırça kullanan bireyler arasında bakteri plağı temizlenmesi konusunda  anlamlı bir fark bulunmadığı sonucuna varmıştır (13, 15). 

Bununla birlikte, başka bir çalışma ise iyi bakteri plağı kontrolü sağlamak için diş fırçalarının sık sık değiştirilmesini önermektedir (16).

Film tabakasının  tüm diş yüzeylerinden düzenli olarak çıkarılması önemlidir ve manuel diş fırçası evde bakım plakasının çıkarılması için temel cihazdır (16). 

Diş fırçası bileşenlerinden en geniş şekilde incelenen, diş fırçasının plak çıkarma etkinliğine katkıda bulunan kıl tasarımıdır (17).

Kullanım sırasında diş fırçaları kıllarında görülen bozulmada ki değişiklik, birçok çalışmada bildirilmiştir (11, 12, 13, 14, 18, 25).  Sert diş  fırçalayan kişilerin diş fırçalarının kılları daha fazla bozulur, şekil değiştirir(26).

Dişlerin ön yüzlerininn eski diş fırçaları ile etkili bir şekilde temizlendiğini ve bunu Lingual ve Mesial-Distal alanlar izlediğini belirtmiştir (18).

 Ayrıca, diş fırçası tasarımının, özellikle dişlerin iç bölgeleri , arayüzleri ve arka yüzeyleri gibi temizlenmesi zor alanlarda önemli rolü  olduğu bildirilmiştir (27).

Diş fırçası kullanım süresi arttıkça oluşan bakteri  plağı birikimindeki  artış, yıpranmış bir diş fırçasının (24,25)bir diş fırçası olarak işlevsel yeteneğinin azaldığını gösterir. Böylece, üç aylık bir süre için kullanılan diş fırçalarının plakları etkin bir şekilde çıkaramadıkları sonucuna varılmıştır.

Sonuçlar, diş fırçasının kıl aşınmasının plak çıkarmanın etkinliğini engelleyebileceğini gösteren önceki çalışmaların bulguları ile uyumludur (15, 19). İyi durumda olan fırçaların 10 hafta boyunca aynı fırçayı kullanan denekler ile her iki haftada bir fırça değiştiren denekler arasında plakları daha fazla çıkardığını belirten benzer bulgular bildirilmiştir (16, 22, 23).

Diş fırçaları için standartlar geliştirilirken, fırçanın etkinliğini yitirdiğinden, kıl bozulmalarından dolayı fırçanın etkililik kaybı oranının diş fırçasının değiştirilmesinde önemli bir faktör olduğu düşünülmektedir.

• Diş fırçalarının naylon kılları diş macununuzdaki kimyasallara maruz kalır. Her kullanımda fırça kılları biraz daha zayıf hale gelir ve bükülür.
• Bir aile üyesi hastaysa, aile fertlerinin tamamının  diş fırçasını değiştirmek uygundur. Boğaz enfeksiyonları  özellikle endişe vericidir ve eski diş fırçasını değiştirmek için iyi bir nedendir.
• Diş fırçanızı yanlışlıkla başka biri kullandıysa mutlaka fırçanın değiştirilmesi gereklidir.
• Diş fırçalarının başlarının birbirne değmesi üzerlerinde olabilecek mikropların birbirine kontamine olmasına sebep olabilir.
• Diş fırçasındaki kıllar sertliklerini kaybetmeye başladığında, gıda ve bakteri temizlenemeyeceğinden  diş fırçasının verimliliği hızla kaybolur.
• Çocuğunuzun dişlerini fırçalarken, fırça başlarını dişlerinin dışında başka bir yüzeye değdirerek kirlenmesine sebep olabilirler. Fırça başlarını ya da saplarını ısırarak etkisiz hale getirebilir. Bu sebeple fırçaların değişimi konusunda özen gösterilmelidir.

Hekimlerin hastalarına kıl bozulmasını  gösteren tipik bir aşınmış fırça kafasının resmi verilmesini ve ayrıca resimle eşleştiğinde diş fırçasını atmaları tavsiye edilmelidir.

1. Axelsson P, Lindhe J. Effect of controlled oral hygiene procedures on caries and periodontal disease in adults. J Clin Periodontol. 5:133–151. 1978; DOI: 10.1111/j.1600-051X.1978.tb01914.x. PMID: 275282. [CrossRef] [Google Scholar]
2. Briner WW. Plaque in relation to dental caries and periodontal disease. Int Dent J. 21:293–301. 1971; PMID: 5286125. [Google Scholar]
3. Zimmermann H, Zimmermann N, Hagenfeld D, Veile A, Kim TS, Becher H. Is frequency of tooth brushing a risk factor for periodontitis? A systematic review and meta-analysis. Community Dent Oral Epidemiol. 43:116–127. 2015; DOI: 10.1111/cdoe.12126. PMID: 25255820. [CrossRef] [Google Scholar]
4. Aggarwal A, Panat SR. Oral health behavior and HbA1c in Indian adults with type 2 diabetes. J Oral Sci. 54:293–301. 2012; DOI: 10.2334/josnusd.54.293. PMID: 23221154. [CrossRef] [Google Scholar]
5. Fujita M, Ueno K, Hata A. Lower frequency of daily teeth brushing is related to high prevalence of cardiovascular risk factors. Exp Biol Med (Maywood). 234:387–394. 2009; DOI: 10.3181/0809-RM-265. PMID: 19176866.[CrossRef] [Google Scholar]
6. Kuwabara M, Motoki Y, Ichiura K, et al. Association between toothbrushing and risk factors for cardiovascular disease: a large-scale, cross-sectional Japanese study. BMJ Open. 6:e009870. 2016; DOI: 10.1136/bmjopen-2015-009870. PMID: 26769787. PMCID: PMC4735199.[CrossRef] [Google Scholar]
7. Kim HJ, Kim YH, Cho KH, et al. Oral health behaviors and bone mineral density in South Korea: the 2008-2010 Korean national health and nutrition examination survey. J Bone Miner Metab. 34:225–233. 2016; DOI: 10.1007/s00774-015-0669-z. PMID: 26031936.[CrossRef] [Google Scholar]
8. Kobayashi Y, Niu K, Guan L, et al. Oral health behavior and metabolic syndrome and its components in adults. J Dent Res. 91:479–484. 2012; DOI: 10.1177/0022034512440707. PMID: 22378694.[CrossRef] [Google Scholar]
9. Marotte H. Tooth-brushing: an impact on rheumatoid arthritis. Joint Bone Spine. 83:619–621. 2016; DOI: 10.1016/j.jbspin.2016.05.006. PMID: 27369648.[CrossRef] [Google Scholar]
10. Hoogstraten J, Moltzer G. Effects of dental health care instruction on knowledge, attitude, behavior and fear. Community Dent Oral Epidemiol. 11:278–282. 1983; DOI: 10.1111/j.1600-0528.1983.tb01893.x. PMID: 6578894.[CrossRef] [Google Scholar]
11. Daly C, Marshall R. Attitudes to toothbrush renewal: A survey of Australian periodontists and dental hygienists. Periodontol. 1996;17:118–121. [Google Scholar]
12.  McKendrick AJ, McHugh WD, Barbenel LM. Toothbrush age and wear. An analysis. Br Dent J. 1971;130(2):66–68. [PubMed] [Google Scholar]
13. Bergstrom J. Wear and hygiene status of toothbrushes in relation to some social background factors. Sven TandlakTidskr. 1973;66(4):383–391. [PubMed] [Google Scholar]
14. Dean DH, Beeson LD, Cannon DF, Plunkett CB. Condition of toothbrushes in use: Correlation with behavioral and socioeconomic factors. Clin Prev Dent. 1992;14(1):14–18. [PubMed] [Google Scholar]
15. Daly CG, Chapple CC, Cameron AC. Effect of toothbrush wear on plaque control. J ClinPeriodontol. 1996 Jan;23(1):45–49. [PubMed] [Google Scholar]
16. Glaze P, Wade B. Toothbrushes age and wear as relates to plaque control. J ClinPeriodontol. 1986 Jan;13(1):52–56. [PubMed] [Google Scholar]
17.  Cugini M, Thompson M, Warren PR. Correlations between two plaque indices in assessment of toothbrush effectiveness. J Contemp Dent Pract. 2006;7(5):1–9. [PubMed] [Google Scholar]
18. Hotta M, Yoshida T, Sekine I, Imada S, Sano A. Evaluation of tapered-end toothbrushes regarding subgingival access efficacy. J Clin Dent. 1997;8(6):156–158. [PubMed] [Google Scholar]
19.  Kreifeldt J, Hill P, Calisti L. A systematic study of the plaque removing efficiency of worn toothbrushes. J Dent Res. 1980;59(12):2047–2055. [PubMed] [Google Scholar]
20. Abraham NJ, Cirincione UK, Glass RT. Dentists and dental hygienists attitudes toward toothbrush replacement and maintenance. Clin Prev Dent. 1990;12(5):28–33. [PubMed] [Google Scholar]
21. Daly C, Marshall R. Attitudes to toothbrush renewal: A survey of Australian periodontists and dental hygienists. Periodontol. 1996;17:118–121. [Google Scholar]
22. Cugini M, Thompson M, Warren PR. Correlations between two plaque indices in assessment of toothbrush effectiveness. J Contemp Dent Pract. 2006;7(5):1–9. [PubMed] [Google Scholar]
23. Hotta M, Yoshida T, Sekine I, Imada S, Sano A. Evaluation of tapered-end toothbrushes regarding subgingival access efficacy. J Clin Dent. 1997;8(6):156–158. [PubMed] [Google Scholar]
24.  Galgut PN. The influence of toothbrush wear on the variables of plaque and gingivitis in clinical trials. J Dent Hyg. 2001;75(2):150–155. [PubMed] [Google Scholar]
25. Hegde PP, Kumar A, Ankola AV. Toothbrush age, wear, and plaque control. Indian J Dent Res. 2005 Apr-Jun;16(2):61–64. [PubMed] [Google Scholar]
26. Pugh B. Toothbrush wear, brushing forces and cleaning performances. J SocCosmet Chem. 1978;19:423–431. [Google Scholar]
27. Terezhalmy GT, Bsoul SA, Bartizek RD, Biesbrock AR. Plaque removal efficacy of a prototype manual toothbrush versus an ADA Reference Manual toothbrush with and without dental floss. J Contemp Dent Pract. 2005;6(3):1–13. [PubMed] [Google Scholar]

Click here to change this text