AĞIZ HİJYENİ, CORONA VİRÜS ve AKCİĞER ENFEKSİYONLARININ İLİŞKİSİ

Güncel bir sorun olarak COVID-19 namı diğer Corona Virüsü tüm dünyayı yayılmış olup , bu durum WHO( Dünya Sağlık Örgütü) tarafından PANDEMİ olarak ilan edilmiştir. Hala aşısı , tedavi yöntemleri bulunamadığı için şu anda KORUNMA ÖNLEMLERİ konusunda bilgilendirmeler yapılmaktadır.

Bir diş hekimi ve STK yöneticisi olarak ağız ve diş sağlığı ile corona virüs ilişkisi konusunda bilgiler vermek istiyorum.

Yeni koronavirüsün ortak bulaşma yolları arasında doğrudan bulaşma (öksürük, hapşırma ve damlacık inhalasyonu aktarımı) ve temas aktarımı (oral, nazal ve göz mukoza zarlarıyla temas) bulunur. (1)

Kötü ağız hijyeni olan bireylerde vücut direncinin düştüğü durumlarda ve savunma mekanizması problemli olduğunda ağız içinde yaşayan mikroorganizmalar birçok sistemik hastalığı tetikler.

Ağız boşluğunda 700’den fazla bakteri türü veya filotip tespit edilmiştir.(2)Yerleşik oral mikroflora çeşitlidir ve çok çeşitli virüs, bakteri, maya ve hatta bazen protozoa türlerinden oluşur.(3) Ağız boşluğu insan vücuduna önemli bir geçittir. Yiyecekler ağza girer ve mide ve bağırsak yoluna giderken çiğnenir ve tükürük ile karıştırılır. Hava, trakea ve akciğerlere giderken burun ve ağızdan geçer. Ağız boşluğunun bir bölgesini kolonize eden mikroorganizmalar, bitişik epitel yüzeylerde komşu bölgelere yayılabilir. Ağız boşluğundaki mikroorganizmaların çürük (diş çürüğü), periodontitis (diş eti hastalığı), endodontik (kök kanal) enfeksiyonları, alveolar osteit (kuru soket) ve bademcik iltihabı gibi bir dizi oral bulaşıcı hastalığa neden olduğu gösterilmiştir. Oral mikroorganizmalar kardiyovasküler ve solunum sistemi hastalıkları da dahil olmak üzere bir dizi sistemik hastalığa bağlayan araştırma sonuçları bildirilmektedir. Bu hastalıkların başlıcaları inme , erken doğum , diyabet ve zatürredir. (4).

Mevcut bir solunum rahatsızlığınız varsa, akciğerleriniz mikroorganizmalarla savaşmakta zorlanır. Aşağıdaki yüksek risk gruplarındaysanız kötü ağız hijyeni durumunuzu kötüleştirebilir: Solunum yolu hastalıklarından ve dişeti hastalıklarından sorumlu mikroorganizmalar tükürük gibi salgılar vasıtasıyla trakeadan akciğerlere doğru iner. Özellikle astım , KOAH gibi akciğer hastalıkları olanlar, yaşlılar, sigara içenler, kanserli hastalar, HIV taşıyıcıları çok kolay akut pnömoni ile karşı karşıya kalır.(5)

Takıp çıkartılan protezlerde temizlenmez ise enfeksiyon kaynağı olabilir. Protezler temizleme sularına bırakılmaz ise özellikle uyku sırasında üzerinde birikmiş olan mikroorganizmalar akciğere aspire olur.(6)

Oral patojenler doğrudan akciğerlere aspire olur. Literatürde aspirasyon pnömonisinde Porphyromonas gingivalis ve Aggregatibacter aktinomisetemomitans gibi periodontal organizmaların bulunduğunu gösteren kanıtlar bulunmaktadır (7,8). Ayrıca, dental biyofilmin pulmoner patojenler tarafından kolonize edilebileceğini anlamak, böylece ağız boşluğunun yüksek riskli hastalarda aspirasyon pnömonisinden sorumlu patojenler için bir rezervuar oluşturabileceği fikri dikkate alınmalıdır. (9,10).

Kötü ağız hijyeni, dişeti hastalığı ve diyabet arasındaki bağlantı iyi bilinmektedir. Yeni araştırmalar, dişeti hastalığındaki bakterilerin hava yollarından ve akciğerlere seyahat ettiğini göstermektedir. Ve bu, pnömoni gibi potansiyel olarak hayatı tehdit eden solunum hastalıklarına yol açabilir. (3)

ALINMASI GEREKEN GENEL ÖNLEMLER

Kalabalık ve kapalı alanlarda bulunmamaya özen göstermeli,
Kısa ve uzun seyahat sırasında (metro, metrobüs, otobüs, minübüs ,uçak, tren gibi) yanınızda bulunan bireylerle temasta dikkat edilmeli,
Hasta olan insanlarla yakın temastan kaçınılmalı,
Gözlere, buruna ve ağıza dokunmaktan kaçınılmalı,
Eller kurallara uygun şekilde ve sık sık yıkanmalı,
Alkol bazlı el antiseptiğinden yada kolonyadan de el temizliğinde faydalanılmalı,
Hapşırırken, öksürürken tek kullanımlık kağıt mendil tercih edilmelidir. Mendil bulunamıyorsa, kollardan biri ağız ve burun bölgesine götürülerek çıkacak damlacıkların havaya yayılması engellenmeli,
Bağışıklığı güçlendirecek şekilde beslenmek, taze sebze ve meyve tüketmek, bol sıvı almak,
Temas edilen düzenli olarak nesneler ve yüzeyler temizlenip dezenfekte edilmelidir.

AĞIZ HİJYENİ İLE İLGİLİ TAVSİYELER

Günde iki kez dişlerinizi fırçalayın ve yumuşak kıllı bir fırça kullanın,
Diş fırçalarınızı iyi temizleyin, aile fertlerinin fırçalarına temas ettirmeyin,
Ara öğünleri sınırlayın, gün boyunca su için,
Dişlerinizin ara yüzlerini temizleyebilmek için diş ipi ve ara yüz fırçası kullanın,
Diş çürümesine neden olan besinlerden kaçının,
Dilinizin üzerini temizlemeyi ihmal etmeyin,
Diş macunu tüpünü fırçanıza değdirmeyin.
Hasta olduğunuz sürede kullandığınız fırçanızı hastalığınız sona erdiğinde değiştirin.
Özellikle yaşlıların etkilendiği bu salgında takıp çıkartılan protezleri olan bireyler protelerini temizlemelidir.

AĞIZ GARGARALARI İLE İLGİLİ TAVSİYELER

Ağız gargaralarının genellikle oral mikroorganizmaların sayısını azalttığı bilinmektedir. Bununla birlikte, Çin Halk Cumhuriyeti Ulusal Sağlık Komisyonu tarafından yayınlanan Yeni Corona virus Pnömoni Teşhisi ve Tedavisi Kılavuzu’nun (5. baskı) talimat verdiği gibi, diş hekimliğinde yaygın olarak ağız gargarası olarak kullanılan klorheksidin etkili olmayabilir. 2019-nCoV oksidasyona karşı savunmasız olduğundan, potansiyel 2019-nCoV taşıyıcı da dahil olmak üzere oral mikropların tükürük yükünü azaltmak için % 1 hidrojen peroksit veya % 0.2 povidon (iyot alerjisi gibi risklere karşı doktorunuza danışarak kullanınız) gibi oksidatif ajanlar içeren ağız gargaraları önerilir.

MASKE KULLANIMI İLE İLGİLİ TAVSİYELER

COVID-19 veya diğer solunum yolu hastalıklarına karşı korunmak için bir yüz maskesi takılması önerilmez.
COVID-19 ile enfekte olan ve / veya semptom gösteren kişilerin, virüsü başkalarına yayma riskine karşı maske takmalıdır.
COVID-19 ile enfekte olmuş hastayı tedavi eden herhangi bir sağlık çalışanı da maske ve gözlük takmalıdır.

SAĞLIK HİZMETİ VEREN HASTAHANE, KLİNİK ve MUAYEHANE İLE İLGİLİ TAVSİYELER

Dişhekimliği pratiğine katılanlar, yüz yüze iletişim ve tükürük, kan ve diğer vücut sıvılarına maruz kalma ve keskin aletlerin kullanımı nedeniyle 2019-nCoV enfeksiyonu riskine maruz kalmaktadır. Diş hekimleri 2019-nCoV bulaşını önlemede büyük rol oynamaktadır.

Patojenik mikroorganizmalar, uzun süre boyunca havada asılı kalabilen havadaki mikroorganizmaların solunması (11) , kan, oral sıvılar veya diğer hasta materyalleri ile doğrudan temas yoluyla diş ortamlarında bulaşabilir.(12)

Diş hekiminin çalışma alanındaki insan kaynaklı salgılar ve damlacıklar, hasta materyalleri ve kontamine diş tedavi enstrümanları veya çevresel yüzeyler ile doğrudan veya dolaylı temas virüslerin yayılmasına yol açar .(13)

Diş kliniği çalışanları hasta kabullerinde dikkati olmalı, iyi bir anamnez almalıdır.

Son 14 gün içinde öksürük, ateş veya nefes almada güçlük gibi yakın zamanda ortaya çıkan solunum problemleri yaşadınız mı?, son 14 gün içinde sizinle yakın temas halinde olan ateş veya solunum problemleri belgelenmiş en az iki kişi var mı? gibi sorular sorulmalıdır. Bu sorulardan herhangi birine “evet” yanıtı veren ve vücut ısısı 37.3 ° C’den düşük değilse, hasta derhal karantinaya alınmalı ve diş hekimleri uzmanları sağlık bakanlığı ilgili birimine bildirilmelidir. Bir hasta tüm tarama sorularına “hayır” cevabı veriyorsa ve vücut sıcaklığı 37.3 ° C’nin altındaysa, diş hekimi hastayı ekstra koruma önlemleri ile tedavi edebilir ve sıçrayan veya aerosol üreten prosedürleri en iyi şekilde önleyebilir. (14,15)

Tıbbi atıklar (maske tek kullanımlık koruyucu ekipman dahil) kurallarına uygun şekilde saklanmalıdır.

Ortak alanlar kapı kolları, sandalyeler ve masalar dahil olmak üzere sık sık temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir. Asansörler düzenli olarak dezenfekte edilmelidir.

Tedavi öncesinde antimikrobiyal ağız gargarası kullanmanın genellikle oral mikroorganizmaların sayısını azalttığına inanılmaktadır.

Tedavi sırasında sağlık çalışanları için;

Birincil koruma önlemleri olarak, tek kullanımlık bone, tek kullanımlık cerrahi maske ve iş elbisesi (beyaz önlük) giymek, koruyucu gözlük veya yüz siperi ve tek kullanımlık lateks eldiven veya nitril eldiven kullanmalıdır. (14)

İkincil koruma önlemleri olarak, (diş hekimleri için gelişmiş koruma); Tek kullanımlık doktor bone, tek kullanımlık cerrahi maske, koruyucu gözlük, yüz siperi ve tek kullanımlık izolasyon kıyafetleri ,tek kullanımlık lateks eldivenler giyilmelidir. (15)

Üçüncül koruma önlemleri olarak, (şüpheli veya doğrulanmış 2019-nCoV enfeksiyonu olan hasta ile temas ettiğinde güçlendirilmiş koruma). 2019-nCoV enfeksiyonu olan bir hastanın diş kliniğinde tedavi edilmesi beklenmese de, acil durumlarda tedavi yapılması gerektiğinde yukarıdaki önlemlere ilave alarak tek kullanımlık koruyucu, izolasyonlu iş elbiseleri ile geçirimsiz ayakkabı kılıfı kullanılmalıdır.

Ağız ve diş sağlığının genel vücut sağlığına etkileri çeşitli araştırmalar ile desteklenmiştir. Ağız hijyeninin sağlanması için günde 2 defa diş fırçalanması, dişlerinizin ara yüzlerini temizleyebilmek için diş ipi ve ara yüz fırçası kullanılması, uygun ağız gargaralarının kullanılması hastalığın ilerlememesi için kritik rol oynar.

TÜRKİYE CUMHURİYETİ SAĞLIK BAKANLIĞI UYARILARI DİKKATLİCE TAKİP EDİLMELİ VE BELİRLEDİĞİ KURALLARA UYULMALIDIR.

Kaynakça

Lu, C.-W., Liu, X.-F. & Jia, Z.-F. Oküler yüzeyden 2019-nCoV iletimi göz ardı edilmemelidir. Lancet https://doi.org/10.1016/S0140-6736(20)30313-5 (2020).
Defining the Normal Bacterial Flora of the Oral Cavit ( Jørn A. Aas , 1, 2, * Bruce J. Paster , 1, 3 Lauren N. Stokes , 1 Ingar Olsen , 2 ve Floyd E. Dewhirst 1, 3)
The resident oral microflora Philip Marsh , Michael Martin
Yaşlılarda pnömoni nedeniyle ağız sağlığı ve mortalite riski. J. Dent. Res. 87 : 334 -339.Awano, S., T. Ansai, Y. Takata, I. Soh, S. Akifusa, T. Hamasaki, A. Yoshida, K. Sonoki, K. Fujisawa ve T. Takehara. 2008
Periodontal Patojenler ve Solunum Hastalıkları — Potansiyel Korelasyonlarının Değerlendirilmesi: Klinik ve Mikrobiyolojik Bir Çalışma S Vadiraj, Rashmita Nayak, Gopal Krishna Choudhary, Nitin Kudyar, BR Spoorth
https://www.thoracic.org/patients/patient-resources/resources/dental-health.pdf
Bartlett JG, Finegold SM. Akciğer ve plevral boşluğun anaerobik enfeksiyonları. Am Rev Respir Dış. 1974; 110 : 56–7. [ PubMed ] [ Google Akademik ]
Bartlett JG, Gorbach SL. Aspirasyon pnömonisinin üçlü tehdidi. Göğüs. 1975; 68 : 560-6. [ PubMed ] [ Google Akademik ]
Fourrier F, Duvivier B, Boutigny H, Roussel-Delvallez M, Chopin C. Dental plak kolonizasyonu: yoğun bakım ünitesi hastalarında hastane kaynaklı enfeksiyon kaynağı. Crit Care Med. 1998; 26 : 301–8. [ PubMed ] [ Google Akademik ]
Didelescu A, Skaug N, Marica C, Didelescu C.Kronik akciğer hastalığı olan hastanede yatan hastaların dental plaklarında solunum patojenleri. Clin Oral Araştırma. 2005; 9 : 141-7. [ PubMed ] [ Google Akademik ]
Kampf, G., Todt, D., Pfaender, S. & Steinmann, E. Koronavirüslerin cansız yüzeylerde kalıcılığı ve biyosidal ajanlarla inaktivasyonu. J. Hosp. Infect. https://doi.org/10.1016/j.jhin.2020.01.022 (2020).
Chen, J. 2019-nCoV’nin patojenitesi ve bulaşabilirliği — diğer ortaya çıkan virüslerle hızlı bir genel bakış ve karşılaştırma. Microb. Infect. https://doi.org/10.1016/j.micinf.2020.01.004 (2020)
Cleveland, JL ve diğ. ABD diş sağlığı bakım ortamlarında kan yoluyla bulaşan patojenlerin bulaşması: 2016 güncellemesi. J. Am. Dent. Doç. (1939) 147 , 729-738 (2016)
Wang, C., Horby, PW, Hayden, FG & Gao, GF Küresel sağlıkla ilgili yeni bir koronavirüs salgını. Lancet 395 , 470-473 (2020).
Liu, T. ve diğ. 2019 yeni koronavirüsün iletim dinamikleri (2019-nCoV). Lancet . SSRN’de bulunabilir: https://ssrn.com/abstract=3526307 (2020).