Bruksizm; diş sıkma veya diş gıcırdatma olarak bilinen kuvvetli çene hareketlerinin sebep olduğu artmış aktivite olarak adlandırılan ve sık olarak görülen bozukluktur. (1) 

Bruksizmin etiyolojisi multifaktoriyeldir. Stres ve ağrı davranışı ile ilişkili santral sinir sistemi fenomeni olduğu düşünülmektedir. (2) Gün içerisinde yaşanan yoğun stres veya depresyon

obsesyon, uykusuzluk, her türlü gerginlik hali ve kıskançlık gibi durumlar diş gıcırdatmanın nedenlerindendir.Yetersiz beslenme, bağırsak parazitleri, alerji ve endokrin bozukluklar diş gıcırdatmaya sebep olan sistemik faktörlerdendir. Eğer bağırsaklar doluysa, gerginleşen bağırsak duvarından çıkan uyarılar beyinde sindirim faaliyetini başlatır, bağırsak kasılması artar, sindirim enzimleri salgılanır, mide asidi ve tükürük akışı artar son olarak da çiğneme kaslarının kasılması sonucu diş gıcırdatma ortaya çıkabilir. Beyin travmaları, bir takım nörolojik rahatsızlıklar ve ayrıca kullanılan bazı ilaçların yan etkileri sonucu aynı sorunla karşılaşmak mümkün. Alkol ve sigaranın aşırı tüketiminin yanı sıra yüksek ya da düşük seviyede yapılmış dolgular ve protezler, dişlerdeki ortodontik bozukluklar, erken dişsel temaslar da diş gıcırdatmaya neden olur.

Bruksizm değerlendirilirken genel olarak kullanılan yöntemler; hastalardan edinilen anket verileri; klinik değerlendirme sonrası diş aşınması bulguları; uyku esnasında diş sıkma varlığının yakınlar tarafından tespiti; çiğneme kaslarının elektromiyografik kaydı ve polisomnografi (uyku laboratuvarı kayıtları)dir. Ağızda görülen aşırı diş aşınması en sık görülen bruksizm belirtisidir.(3) Bruksizmi bulunan hastaların klinik muayenesinde; molar dişlerin tüberküllerinde aşınmalar, anterior dişlerde insizalde kırılmalar ve aşınmalar, fasial yüzeylerde çatlaklar ve kırıklar gözlenebilir. (4)

Bruksizm en çok 20-40 yaşları arasında görülmektedir.(5) Yetişkinlerde yüzde 8-10 çocuklarda ise yüzde 8-38 sıklıkta görülür.

Cinsiyete göre değerlendirildiğinde, kadınların %80.3’ünün erkeklerin ise %50.8’inin gün içinde ya da geceleri dişlerinin sıkıldığını hissettikleri (p:0.02), kadınların %72.4’ünün erkeklerin ise %41.2’sinin sabahları uyandıklarında çenelerinde ağrı ya da yorgunluk hissettikleri (p: 0.01), kadınların %67.1’inin erkeklerin ise %44.1’inin yüz kaslarında yorgunluk ya da gerilme hissettikleri (p: 0.02) tespit edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre belirtilen durumlarda istatistiksel olarak anlamlı bir fark vardır (p<0.05).(6)

Diş gıcırdatma ve sıkma problemi olan yetişkinlerde en çok plak tedavisi öneriliyor. Geceleri takılan bu plaklara; ısırma plağı ya da spilint adı veriliyor. Bu plaklar kas spazmını çözerek diş arklarına gelen ve gelecek olan aşırı kuvvetleri en aza indiriyor. Bunların yanı sıra alt çeneye yeni bir konum vererek sorunlu olan eklem-kas sistemini rahatlatıyor. Bu plaklar bruksizmi tedavi etme amaçlı değil, çiğneme sisteminde meydana gelecek sorunların ilerlemesini yavaşlatmak veya önlemek amaçlı olarak kullanılıyor.

Stres kaynaklı alışkanlıkların tedavilerinde, kas gevşetici ilaçlar, B vitamini ve bu ilaçlara ilave olarak mutlaka psikolojik tedavi gerekiyor. Gerekliyse psikiyatr desteği ile antidepresan ilaç da kullanılabiliyor.

Sorun dişsel kaynaklı ise, önceden yapılmış olan hatalı dental işlemler, yüksek veya alçak dolgular ve protezler düzeltilerek bu alışkanlık ortadan kaldırılabiliyor. Kapanış bozukluklarına bağlı olarak gelişen diş sıkma alışkanlığı, ortodontik tedavi ile dişleri normal kapanış pozisyonuna getirilerek düzeltilebiliyor. İleri eklem problemlerinde eklem kapsülüne cerrahi müdahaleler yapılabiliyor.

Kompozit rezinlerde bruksizm gibi parafonksiyonel alışkanlıklar varlığında aşınma ve kırılmaların görülebileceği bildirilmiştir. Böyle hastalarda aşınma ve kırılma direnci yüksek kompozit rezinler tercih edilmelidir.(7)

Çoğu hasta, diş sıkma alışkanlığının farkında; fakat hassasiyetinin bununla ilişkili olduğunun bilincinde değil. Bu nedenle de bruksizm konusunda herhangi bir tedavi girişiminde bulunmamaktadır. Araştırmacılar; aşınma oranının dentin hassasiyetle ilişkili olduğunu bildirmişlerdir.(8)

Bruksizm tedavi edilmezse ;

1-Dişlerdeki aşınmalar sonucu dikey boyutun azalması ve yüz estetiğinin bozulması

2-Dişlerde, çene ekleminde ve kaslarda ağrıların oluşması

3-Açma kapama hareketinde ağız açıklığının kısıtlanması

4-Çenenin kitlenmesi

5-Baş ağrısı

6-İlerleyen vakalarda ameliyat gerektirecek deformasyonların oluşması

7-Seramik restorasyonların kırılması için de bir risk oluşturmaktadır. Bruksizm varlığı porselen laminate veneerlerde çatlak veya kırık oluşumuna ya da restorasyonun tamamen uzaklaşmasına neden olur.

Kaynakça

1. . Clark GT, Ram S. Four oral motor disorders: bruxism, dystonia, dyskinesia and drug-induced dystonic extrapyramidal reactions. Dent Clin North Am. 2007;51(1):225-43.
2. Carlsson GE, Egermark I, Magnusson T. Predictors of Bruxism, Other oral parafunctions, and tooth wear over a 20-year follow up period. J Orofac Pain. 2003;17(1):50-7.
3. Özcan E., Sert S. [Evaluatıon of Relationships Between Severity of Dentin Sensitivity and Degree of Tooth Wear]. IU Dent J. 2010;44(2): 159-65
4. Bulut AC, Atsü S. [Contemporary Approaches of Bruxism Diagnosis and Treatment] KU Med School J. 2012;14(1):20-5
5. Pergamalian A, Rudy TE, Zaki HS, Greco CM. The association between wear facets, bruxism, and severity of facial pain in patients with temporomandibular disorders. J Prosthet Dent. 2003;90(2):194-200
6. Makbule TD , Zeynep GA , The Effect Of Bruxism On The Oral Restorations And Teeth , Necmettin Erbakan Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi, Restoratif Diş Tedavisi ABD, Konya, 13 nov 2019
7. Osiewicz MA, Werner A, Roeters FJM, Kleverlaan CJ. Wear of direct resin composites and teeth: considerations for oral rehabilitation Wear of direct resin composites and teeth: considerations for oral rehabilitation. Eur J Oral Sci.2019;127(2): 156–61.
8. Özcan E., Sert S. [Evaluatıon of Relationships Between Severity of Dentin Sensitivity and Degree of Tooth Wear]. IU Dent J. 2010;44(2): 159-65